ویژگی های رفتاری قوم لر

پس از صحبت درباره عوامل تاثیرگذار بر الگوهای رفتاری ایرانیان و ۱۰ ویژگی رفتاری ایرانیان که بین تمامی اقوام عمومیت داشت، در این مطلب نگاهی به ویژگی های رفتاری خاص قوم غیور لر داریم؛ یکی از قدیمی‌ترین و خالص‌ترین اقوام ایرانی. در ابتدا در مورد تاریخچه قوم لر و زبان لرها صحبت می‌کنیم، نگاهی به پراکندگی جمعیت لرها داریم و در نهایت در مورد ویژگی رفتاری لرها اطلاعاتی را به شما می‌دهیم.

نکته مهم

 مطالب مربوط به سرگذشت تاریخی و زبان لرها از منابع معتبری که مربوط به پژوهش‌های علمی پژوهشگرانی همچون آن لمبتون، دکتر کیومرث فلاحی و . . . هستند، گردآوری شده‌اند و هریک از نظریه‌ها و عقیده‌ها موافقان و مخالفانی دارد. کارناوال سعی کرده نظریه‌هایی، با دیدهای متفاوتی را به شما ارائه دهد و هیچ‌گونه جهت‌گیری و موافقت و یا مخالفتی با نظریه‌ها و عقاید ندارد.

تاریخچه قوم لر

لرها را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:

• لر کوچک
• لر بزرگ یا بختیاری‌ها

گروه و عشیره‌های لر کوچک در غرب رشته کوه زاگرس سکونت دارند. نکته قابل توجه این است که لرها تنها محدود به منطقه لرستان نیستند؛ برای مثال 3 شهر مهم لرنشین به نام‌های ملایر، تویسرکان و نهاوند در استان همدان قرار گرفته‌اند.

نام سرزمین لرستان پیش از اسلام «پهله» بوده و پهله شامل بخش بزرگی از ایران زمین کهن بوده است که پیش از آن یونانیان آن را «زاگرس» نامیدند. زاگرس سرزمینی بود که ماد و پهله را شامل می‌شد و ظاهر واژه زاگرس از واژه زاگرتی مادی الهام گرفته شده است. نام پهله پس از فتح ایران توسط عرب‌ها به جبل یا جبال تغییر پیدا کرد و لرستان امروزی جز ایالت‌های جبال (کوهستان) به حساب می‌آمد.

به طور کلی نظریه‌های مربوط به وجه نام‌گذاری لرها را می‌توان به ٣ دسته تقسیم کرد:  

١- برخی لرها را از نسل شخصی به نام لر می‌دانند.  

٢- برخی دیگر واژه لر را برگرفته از نام‌های ایرانی همچون لهراسب و غیره می‌دانند. 

٣- نظریه سوم عقیده دارد واژه لر متعلق به مکان مشخصی‌ست که این نظریه خود به ٣ بخش تقسیم می‌شود: 

• لر محلی بوده در ولایت "مانرود" یا "مایرود" که جایگاه اولیه تبار لرها بوده است.
• واژه لر مخفف اللور است که آن هم نام شهری‌ست در شمال غربی دزفول.
• برخی دیگر کلمه لر را تحریف شده از واژه لیر و یالیر به معنی کوه‌های پوشیده از جنگل تعبیر کرده‌اند.  

به سختی می‌توان گفت که کدام یک از نظریه‌‎ها درست هستند؛ اما این ٣ نظریه بر اساس پژوهش‌های انجام شده توسط صاحب نظران مختلف ارائه شده‌اند.
برخی از جغرافیدان‌ها مانند «ابن بلخی»، «حمدالله مستوفی» و «مینورسکی»، لرها را از کردها می‌دانند. با این تفاوت که لرها بیشتر از کردها پیرو مذهب شیعه و شماری از آنها اهل حق هستند.

در مقابل برخی از پژوهشگران عقیده دارند لرها با دیگر نژادها همچون ترک و سامی کمابیش درآمیخته‌اند. «ان.لمبتون» پروفسور ایرانشناس مخالف عقیده قبل بوده و آن را رد می‌کند و می‌گوید:

از آن جایی که یکی از معناهای واژه کرد، بیابانگرد و چادرنشین می باشد، بنابراین تاریخ نویسان و جغرافیدانان سده‌های نخست دوره‌های اسلامی، به همه گروه‌ها و دسته‌های صحرانشین و بیابانگرد، عنوان کلی «اکردا» می‌دادند و به این منظور نیست که لران شاخه‌ای از کردها باشند. ولی احتمال بستگی لرها به کردان به مراتب بیشتر از سایر نژاد هاست، زیرا نه فقط زبان لری با زبان کردی شباهت دارد بلکه از نظر قیافه هم لرها بیشتر ویژگی‌های نژادی مشترک با کردها را دارا هستند. 

برخی از مورخان و پژوهشگران نیز معتقدند که لرها از خالص‌ترین اقوام ایرانی به شمار می‌روند.

ویژگی های رفتاری و روحیه لرها

سرسختی

اگر بخواهیم یک مثال قوی برای سرسختی لرها بزنیم می‌توانیم به دوران قاجار بازگردیم. در زمان حکومت مظفرالدین شاه تا اوایل سال 1300 خورشیدی، دولت مرکزی، نفوذی در لرستان نداشت و حتی ماموری به این منطقه فرستاده نمی‌شد! لرها هیچگاه زیر بار زور نرفته و همیشه در مقابل زورگویی و دشمنان با تمام قدرت به نبرد پرداخته‌اند. دولت هنگامی که قصد داشت حاکمی را برای خوزستان بفرستد مجبور بود از مسیر و راه بغداد و بصره این کار را انجام دهد!

تا آن تاریخ مردم لرستان شهرنشین نبودند و مردمی که با شرایط بسیار سختی زیر آفتاب سوزان و سرماهای سخت زندگی می‌کردند و هرچندگاهی با حوادث طبیعی و غیر طبیعی روبرو بودند، سرسخت، شجاع و نترس بار می‌آمدند. فراموش نکنید که این سرسختی با دیگر ویژگی ها و صفات ایرانیان همچون مهمان‌نوازی، راستگویی و وفای به عهد همراه بوده است.

لرها به حفظ جان و مال و ناموس‌شان به شدت پایبندند و از قدیم به نگهداری اسلحه علاقه‌مند بوده‌اند.

هر مرد لر سعی می‌کرد که تفنگ یا شمشیر یا دست کم کاردی را تهیه کند تا در برابر هر دشمنی، چه انسان چه حیوان از خود دفاع کند. اگر هم توانایی نگهداری اسب داشت پس از اسلحه، استفاده از مرکب برای‌شان بسیار اهمیت داشت. در نتیجه تیراندازی و اسب‌‌سواری که ریشه در تاریخ ایران دارد در میان این قوم از ارزش بسیاری زیادی برخوردار است.

شهامت زنان

در تمامی مناطق عشیره‌نشین زنان نه تنها همانند مردها کار می‌کردند بلکه در مواردی نیز فراتر از مردها ظاهر می‌شدند. کارهای روزانه آنها شیردوشی، تهیه خوراک، پخت نان و موارد دیگر را شامل می‌شد. زنان لر به هنگام کوچ‌ها شهامت و شجاعت زیادی از خود نشان می‌دادند؛ عبور از کوه‌های پر از برف، رودخانه‌های پر آب و خروشان، بستن گهواره کودکان به خود و ... تا چند دهه پیش امری عادی به شمار می‌رفت و با تمام این سختی‌ها زنان لر هیچ‌گاه در زندگی روزمره خود بیکار نمی‌ماندند و بیکارترین زمان‌ها برای‌شان پشم‌ریسی بوده است.

سپهبد امیر احمدی (نخستین سپهبد در حکومت رضاشاه) در خاطرات خود از شجاعت و بی‌باکی زنان لر اینگونه یاد می‌کند:

جسارت بی‌نظیر و بی‌اعتنایی غیر قابل تصوری که لرها در مقابل خطر و مرگ از خود نشان می‌دادند موجب حیرت نظامیان شده بود، حتی زنان لر هم ابدا باکی از گلوله و مرگ نداشتند.

او در ادامه نوشته‌هایش از سیاه چادر فقیرانه‌ای که توجه‌اش را جلب کرده بود می‌گوید:

 در آن یک پیرزن و یک زن جوان با بچه‌اش آرام و خونسرد نشسته و در زیر گلوله‌های شرابنل و مسلسل بدون تشویش خاطر مشغول کار معمولی خود بودند. 

سادگی و بی پیرایگی

از دیگر صفات بارزی که به لرها نسبت داده می‌شود سادگی و بی‎پیرایگی آنهاست. لرها به دلیل زندگی در محیط طبیعی و حضور در طبیعت از پیچیدگی های مردم شهرهای بزرگ دور بودند به همین دلیل زود اعتماد می‌کنند و بی‌شیله و پیله‌اند. هیجان و احساسات خود را به آسانی بروز می‌دهند در عین حال خوی افراط و تفریط نیز بین آنها به چشم می‌خورد که می‌تواند علت و ریشه آن را در حالت‌های ایلی و عشیره‌ای دانست. 

زیست بوم و پراکندگی

اکثریت لرهای ایران در لرستان و باقی آنها در بخشی از ایلام، چهارمحال بختیاری، کهکیلویه و بویراحمد و بخشی دیگر در استان فارس و بوشهر زندگی می‌کنند. در مناطق دیگری همچون کرمان نیر طایفه‌ها و تیره‌های پراکنده لر وجود دارد.

در قرن ششم، همانطور که ذکر کردیم این سرزمین به لر بزرگ و کوچک تقسیم شده بود که حکومت مستقلی داشت که لرستان امروز همان منطقه لر کوچک است. براساس یک تقسیم‌بندی عشایری، لرهای لرستان و ایلام «لر کوچک» و منطقه بختیاری و کهکیلویه و بویراحمد و لرهای ممسنی فارس را «لر بزرگ» نام نهاده‌اند.

زبان قوم لر

زبان ساکنان پهله، پهلوی یا فهلوی بوده است و امروز نیز سروده‌های بازمانده از گویش های ملی و ترانه‌های بومی غرب ایران را فهلویات می‌گویند.

به طور کلی آنچه امروز به عنوان گویش‌های لری، لکی و بروجردی رایج است بخشی از واژه‌های کهن زبان پارسی است که از جمله گویش‌های پهلوی به شمار می‌روند. این گویش‌ها در زمره لهجه‌های نزدیک به زبان‌های ایرانی به خصوص پهلوی اشکانی و ساسانی هستند که به دلیل موقعیت جغرافیایی و محصور بودن این قوم در محل‌‌های سختی که عبور از آن جا دشوار بود از آمیختگی با زبان‌های ترکی و عربی محفوظ مانده است.

مشاهیر لر

با چند تن از افتخارآفرینان و مشاهیر تبار لر در زمینه‌های مختلف (روحانیت، جامعه پزشکان، سینما، ورزش، موسیقی، افراد نظامی) از گذشته تا زمان معاصر آشنا خواهیم شد.

• بی بی مریم : سردار و مبارز بزرگ از مبارزان عصر مشروطه
• محسن رضایی : سیاستمدار و فرمانده نظامی
• سید حسین طباطبایی بروجردی : آیت الله و مرجع تقلید شیعیان
• نواب نصیرشلال : وزنه بردار و دارنده مدال نقره المپیک 2012 لندن
• مهرداد اوستا : نویسنده و شاعر
• مسعود رایگان : هنرپیشه سینما
• شهید محمد بروجردی : یکی از فرمانده سپاه پاسداران در جنگ با عراق 
• علی ملک‌حسینی : پزشک و پدر پیوند کبد در ایران
• حسین پناهی : شاعر، نویسنده و بازیگر
• یاسر بختیاری : خواننده سبک رپ
• علیمردان خان ملقب به شیرعلی مردان : مبارزه مسلحانه با ارتش رضاشاه
• نصرالله کسیرئیان : عکاس برجسته و مشهور
• فایز دشتی : شاعر
• مهرداد اوستا : شاعر و نویسنده
• رییس علی دلواری : سلحشور و جنگاور در زمان اشغال ایران توسط بریتانیا
• کریم خان زند : بنیانگذار زندیه

اسامی بسیار زیادی از افراد لر مشهور وجود دارد که کارناوال تعدادی از آنها را به صورت تصادفی انتخاب کرده است.

سخن آخر

نظرتان درباره ویژگی‌های ویژه رفتاری لرها چه بود؟

آیا تا به حال با مردم این قوم برخورد داشته‌اید؟ آنها را چگونه وصف می‌کنید؟